สุชีวิต
จาก "ความเข้าใจเรื่องชีวิต" พระนิพนธ์ สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก
จุดหมายของชีวิต
ชีวิตอันอุดม เป็นจุดหมายที่พระพุทธเจ้าสอนให้ทุกคนปฏิบัติให้ถึง
อุดม แปลว่า สูงสุด ชีวิตอันอุดม คือ ชีวิตที่สูงสุด
ผลที่ปรารถนาจะได้อย่างสูงสุดในชีวิตใช่ไหมเป็นชีวิตอันอุดม
ถ้าจะถือเอาความปรารถนาเป็นเกณฑ์ดังนี้
ก็ตอบได้ว่าไม่ใช่เกณฑ์จัดระดับชีวิตของพระพุทธเจ้าแน่นอน
เพราะเกณฑ์แต่ละคนย่อมมีความปรารถนาต่างๆ กัน ทั้งเพิ่มความปรารถนาได้เสมอ
จนถึงมีพระพุทธภาษิตตรัสไว้ว่า "แม่น้ำเสมอด้วยตัณหา (ความอยาก) ไม่มี"
เช่น บางคนอยากเรียนให้สำเร็จปริญญาขั้นนั้นขั้นนี้ บางคนอยากเป็นเศรษฐี
แต่คนที่มีความอยากดังนี้ จะประสบความสำเร็จดังที่อยากได้สักกี่คน
บางคนคิดอยากและขวนขวายต่างๆ มากมายก็ไม่ได้เป็น
ต้องไปเป็นอย่างที่ไม่อยากก็มีอยู่มาก
ฉะนั้น ผลที่ได้ด้วยความอยากอันเป้นตัณหา จึงมิใช่เป็นเกณฑ์จัดว่าเป็นชีวิตอันอุดม
เช่นว่าเมื่อได้เป็นอย่างนั้นๆ แล้วก็เป็นอันได้ถึงขีดชีวิตอันอุดม
ในทางโลกอาจจะเข้าใจเช่นนั้น เช่น ที่พูดว่ากำลังรุ่งเรือง หมายถึงอยู่ในตำแหน่งสูง
มีทรัพย์ มีบริวารมาก ก็ว่าชีวิตขึ้นถึงขีดสูง แต่ละคนย่อมมีขีดสูงสุดต่างกัน
ขีดสูงสุดของผู้ใดก็เป็นชีวิตอันอุดมของผู้นั้น
แต่ความขึ้นถึงขีดสูงสุดของชีวิตแบบนี้ ตามสายตาของท่านผู้รู้ย่อมว่าเป็นเหมือนอย่างความขึ้นของพลุ
หรือความขึ้นของปรอทคนเป็นไข้ คือเป็นของชั่วคราว
บางทีในขณะที่ชะตาชีวิตขึ้นสูงนั้น กลับมีชีวิตไม่เป็นสุข ต้องเป็นทุกข์มากเสียอีก
บางคนอาจจะไม่ต้องการตำแหน่งอะไรสูงนัก แต่อยากเรียนให้รู้มากๆ ให้สำเร็จชั้นสูงๆ สิ่งอื่นๆ ไม่สำคัญ
แต่ความมีวิชาสูง (ทางโลก) จะหมายความว่ามีชีวิตสูงขึ้นด้วยหรือไม่
อันวิชาย่อมเป็นปัจจัยอุดหนุนชีวิตขี้นอย่างหนึ่ง แต่จะต้องมีปัจจัยอื่นร่วมสนับสนุนอีกหลายอย่าง
ดังจะเห็นตัวอย่าง คนที่เรียนมามีวิชาสูงๆ แต่รักษาตัวไม่รอด หรือรักษาตัวให้ดีตามสมควรไม่ได้
ทั้งไม่ได้รับความนับถือจากคนทั้งหลายก็มีอยู่ไม่น้อย
เพราะฉะนั้น พระพุทธเจ้าผู้ตรัสรู้ จึงได้ทรงวางเกณฑ์ของชีวิตไว้ว่า ชีวิตมี ๓ อย่างก่อน คือ
ทุชีวิต ชีวิตชั่วร้าย หมายถึงคนที่ใช้ชีวิตทำกรรมชั่วร้ายต่างๆ
โมฆชีวิต ชีวิตเปล่า หมายถึงคนที่ปล่อยให้ชีวิตล่วงไปเปล่าปราศจากประโยชน์
และ สุชีวิต ชีวิตดี หมายถึงคนที่ใช้ชีวิตประกอบกรรมที่ดีที่ชอบต่างๆ
และชีวิตดีนี้นี่เอง เมื่อมีมากๆ ขึ้น จะกลายเป็นชีวิตอุดมในที่สุด
ชีวิตอันอุดมคือชีวิตสูงสุดในแง่ของพระพุทธศาสนา คือชีวิตที่ดี อันเรียกว่าสุชีวิต
หมายถึงความดีที่อาศัยชีวิตทำขึ้น ชีวิตของผู้ที่ทำดีจึงเรียกว่าชีวิตดี
เมื่อทำดีมากชีวิตก็สูงขึ้นมาก ทำดีที่สุดชีวิตก็สูงสุด